Phong cách thiết kế nhà liên kế tại London – Anh thế kỷ XVII-XIX

 Nhà ở liên kế thời kì Goregian có hình thức đơn giản với hệ kết cấu tường xây gạch chịu lực.  Mặt tiền nhà để gạch trần và trổ các cửa sổ nhỏ đều đặn với ít các chi tiết trang trí bên ngoài. Một dãy các ngôi nhà đặt sát cạnh nhau với các chi tiết giống hệt tạo ấn tượng mạnh về một tổng thể chung hài hòa và sự lặp lại của vần luật. Hình khối của cả dãy nhà được chú ý về tổng thể và loại bỏ sự trang trí riêng lẻ trên từng mặt tiền nhà. Sự cá biệt duy nhất xuất hiện  là ở những khối  nhà có mặt tiền chính giữa gắn với sảnh vào trang trí theo thức đền Hy lạp. Khi đó phần mặt tiền chính giữa được xây dựng nổi bật với mái đón , diềm mái và được trang trí bởi cột và bổ trụ tường, phần hai bên nhà hoàn toàn đối xứng. Những nét chung trong phong cách  nhà ở liên kế thời kì Goregian là :

Tại Châu Âu, từ năm 1600 đến khoảng đầu những năm 1860 là thời kì nảy nở các loại hình kiến trúc khác thay nhau xuất hiện thay thế cho các quy chuẩn của kiến trúc Phục Hưng như : kiến trúc Baroque, kiến trúc Rococo, kiến trúc tân cổ điển Neo-classic. Trong đó kiến trúc nhà ở tại các đô thị như Paris, London chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi làn sóng Phục Hưng và Baroque cùng với quá trình tái thiết và mở rộng thành phố.  Điển hình là tại London , nước Anh kể từ  giai đoạn Cải cách (Reformation) khi nhà thờ Anh quốc ly khai với giáo hội La Mã , London được xây dựng lại mới với hàng loạt khu nhà ở liên kế mang phong cách Phục Hưng và Baroque kiểu Anh , đặc biệt là ở  thời kì Goregian (1714–1830). Kiến trúc nhà ở liên kế thời kì Goregian còn ảnh hưởng và lan tỏa mãnh mẽ sang các khu vực thuộc địa thuộc Anh , đặc biệt được rập khuôn và xây dựng phổ biến tại Mỹ .

Những dãy nhà liên kế có hệ kết cấu khung gỗ đã xuất hiện tại London từ rất sớm. Sang thế kỷ 17, các dãy nhà xây gạch (tường chịu lực) bắt đầu xuất hiện và thay thế dần kiểu nhà có kết cấu khung gỗ. Các nhà được xây thành từng cụm , hai hoặc ba căn liền kề sát vách nhau hoặc có vách chung và dần dần lấp đầy dọc theo các tuyến đường phố. Nhà liên kế xây gạch thời kì này vẫn có mặt tiền hẹp từ  4,5 đến 5m với một sân nhỏ phía sau làm vườn hoặc chỗ phơi phóng và được sử dụng cho nhiều chức năng như nhà  ở , cửa hàng , tiệm buôn nhỏ, xưởng sản xuất và cả nhà trọ . Hiện vẫn còn tồn tại những căn nhà được xây dựng từ thế kỷ 17 như thế ở London.

 Phong cách thiết kế nhà liên kế tại London – Anh thế kỷ XVII XIX

Hình 1: khu phố với dãy nhà liên kế thời kì Goregian tại London, nước Anh 

Nhà liên kế thời kì Goregian tại Anh

 Nhà liên kế bắt đầu được xây dựng hàng loạt ở London theo kiểu quy hoạch đường phố ô cờ với các dãy nhà liên kế xoay mặt ra phố bao bọc xung quanh một sân trong ở giữa.  Lối quy hoạch xây dựng  này thực hiện đầu tiên vào năm 1630 bởi kiến trúc sư Inigo Jones , lấy cảm hứng từ các ví dụ về quy hoạch đô thị phong cách Barroue tại Italia và Pháp. Hình thức tương đồng trên kiến trúc mặt tiền của các dãy nhà liên kế cũng khởi nguồn từ kỹ thuật xây gạch được áp dụng rộng rãi vào thời kì này từ sau vụ hỏa hoạn lớn tại London năm 1666. Một người có đóng góp quyết định trong việc hình thành phong cách nhà ở liên kế thời kì Goregian là Nicolas Barbon. Là một nhà hoạch định chính sách , Nicolas Barbon cổ súy hình thức nhà ở liên kế xây gạch thay thế cho nhà khung gỗ truyền thống để chống cháy,  tiết kiệm nhân công, hơn nữa các dãy mặt tiền đơn giản giống nhau cũng rút ngắn chi phí và thời gian xây dựng .Hình thức trên nhanh chóng trở thành mốt trong công cuộc tái thiết thành phố London sau hỏa hoạn. Vài chi tiết khác biệt đôi chút ở hình thức cửa sổ hay trang trí lan can nhưng phong cách kiến trúc nói chung là có tính tương đồng và vần luật một cách nghiêm ngặt. Xu hướng trên trở nên phổ biến vào năm 1720 và phát triển mạnh dưới trào lưu Revival Palladian ( xu hướng kiến trúc Phục Hưng ở Anh lấy theo tên kiến trúc sư Andrea Palladio (1508–1580) – sao chép nhiều chi tiết của thức kiến trúc Hy Lạp và La Mã cổ đại ) .
 Phong cách thiết kế nhà liên kế tại London – Anh thế kỷ XVII XIX

Hình 2. : Chi tiết kiến trúc mặt đứng của nhà liên kế Anh thời kì Goregian

 Nhà ở liên kế thời kì Goregian có hình thức kiến trúc đơn giản với hệ kết cấu tường xây gạch chịu lực.  Mặt tiền nhà để gạch trần và trổ các cửa sổ nhỏ đều đặn với ít các chi tiết trang trí bên ngoài. Một dãy các ngôi nhà đặt sát cạnh nhau với các chi tiết giống hệt tạo ấn tượng mạnh về một tổng thể chung hài hòa và sự lặp lại của vần luật. Hình khối kiến trúc của cả dãy nhà được chú ý về tổng thể và loại bỏ sự trang trí riêng lẻ trên từng mặt tiền nhà. Sự cá biệt duy nhất xuất hiện  là ở những khối  nhà có mặt tiền chính giữa gắn với sảnh vào trang trí theo thức đền Hy lạp. Khi đó phần mặt tiền chính giữa được xây dựng nổi bật với mái đón , diềm mái và được trang trí bởi cột và bổ trụ tường, phần hai bên nhà hoàn toàn đối xứng. Những nét chung trong phong cách kiến trúc  nhà ở liên kế thời kì Goregian là :

–    Nhà ở sắp xếp theo tuyến  hoặc ô phố quy hoạch ô cờ, rất ít sử dụng đường cong hoặc cung tròn . Mỗi nhà có một sân nhỏ riêng phía sau hoặc một sân lớn dùng chung cho cả khu được quây lại  bằng lan can hoặc tường xây.

 

–     Hình thức kiến trúc đồng nhất nguyên khối , trong đó từng căn nhà riêng lẽ đóng vai trò như những đơn nguyên tạo thành tổng thể.

–     Các yếu tố trang trí mặt tiền có tính nhã nhặn , hài hòa , đối xứng , đặc điểm của vật liệu xây dựng được sử dụng khéo léo.

–     Bố cục sắp xếp trong nhà ưu tiên các phòng ở phía trước mặt tiền , phòng chính ở tầng trệt hoặc lầu một. Các chi tiết trang trí nội thất đa dạng nhưng phù hợp và tạo thành sự thống nhất chung cho toàn căn nhà.

Nhà liên kế thời kì Victoria tại Anh     

     Nhà ở liên kế thời kì Victoria  tại Anh là bước phát triển tiếp theo của phong cách Goregian  , với hình ảnh các dãy nhà giống hệt nhau nối tiếp lấp đầy các tuyến phố trong đô thị. Nhà ở liên kế thời kì này trở thành quy chuẩn trong xây dựng và nhanh chóng phát triển rộng khắp nước Anh, đặc biệt tại những khu vực dân cư có mật độ cao. Thêm một yếu tố làm cho loại hình nhà ở liên kế thêm phổ biến ở nước Anh là làn sóng cách mạng công nghiệp hóa đã hình thành nên những khu công nghiệp tập trung, những khu đô thị công nghiệp là nơi đổ dồn của làn sóng  công nhân tìm kiếm việc làm. Loại hình nhà ở liên kế với mật độ cư trú cao , tốc độ xây dựng nhanh đã trở thành nguồn cung cấp nhà ở chủ yếu cho quá trình trên.
Victoria (Victorian style) là một trường phái kiến trúc thịnh hành ở Anh và các nước thuộc địa trong thời kỳ trị vì của nữ hoàng Victoria (1837 – 1901) và còn kéo dài đến sau này, ngay cả khi Chủ nghĩa Hiện đại đã lên ngôi. Có thể coi như đây là sự hôn phối giữa hình thái Gothic cổ điển ở châu Âu với nền Cách mạng công nghiệp đang trong thời kỳ cực thịnh, trường phái này bắt đầu chịu nhiều ảnh hưởng của máy móc và xây dựng công nghiệp với hình khối đồ sộ, nhưng đường nét trang trí lại khá tinh vi và nhiều màu sắc rực rỡ.
Nhà ở liên kế thời kì Victorian thoát khỏi phong cách kiến trúc đơn giản của thời kì Goregian trong thiết kế mặt đứng công trình. Phong cách Victoria là sự kết hợp nhiều yếu tố trang trí của các phong cách kiến trúc khác nhau. Các yếu tố hay được sử dụng là mái ngói nhọn trang trí đầu hồi (Gothic ) hoặc hệ mái Mansard (phong cách Second Empire ) , diềm mái phẳng kiểu Italianate, lối vào chính có sảnh đón trang trí các thức Hy Lạp (Greek Revival).
 Phong cách thiết kế nhà liên kế tại London – Anh thế kỷ XVII XIX

Hình 3 : Hình ảnh dãy nhà liên kế thời kì Victoria tại St. Andrew’s Square, Surbiton, London ( hình từ www.victorianweb.org)

Ngày nay tại London nước Anh vẫn còn bảo tồn nhiều dãy phố với hàng loạt những công trình nhà liên kế từ thế kỉ XVII-XIX. Đó là một phần bản sắc, nét đặc trưng và mang lại cho thủ đô nước Anh sự cổ kính nhưng không kém phần thơ mộng. Nhiều công trình nhà ở Goregian và Victorian vẫn ở tình trạng rất tốt sau khi được cải tạo và là những khu bất động sản rất có giá trị và được cư dân London rất ưa chuộng. Nhưng khu nhà liên kế như vậy vẫn cùng hòa nhịp sống của thời đại. Mỗi khi ta bước chân trên những đường phố London, kiến trúc thanh thoát của những dãy phố, những hàng hiên của nhà ở liên kế như tấm gương phản chiếu lịch sử tô điểm cho vẻ đẹp của một đô thị cổ kính của xứ sở sương mù.

Cùng Danh Mục:

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>